Mert BIÇAKCI
İnşaat Yüksek Mühendisi
Geçmişten Günümüze Kiremit
Kiremit, binlerce yıllık bir tarihe sahip olan ve çatı kaplamaları için kullanılan bir malzemedir. İnsanoğlunun kil ile buluşması yerleşik hayata geçtiği dönemlerde evlerinin yapımında kil tabletleri kullanmasıyla gerçekleşmiştir. M.Ö.13. yüzyılda kurutulmuş halde bulunan kil tabletleri, kiremit ve tuğlanın fonksiyonel özellerini göstermektedir. Babil Kule ’si yapımında ilk kez pişirilmiş tuğlanın 85 milyondan fazla kullanıldığı bilinmektedir. Alman Arkeolog Robert Koldwey’in 1877-1917 yılları arasında Babil şehrinde yaptığı kazılarda günümüz tuğlalarına benzer özelliklere sahip tuğlalar bulunmuştur.
Pişmiş tuğlanın kullanılması ile çatı kaplama malzemesi ihtiyacı doğmuştur. Korintlerin M.Ö. 4. yüzyılda konkav kiremitleri ilk kez ürettiği kabul edilmektedir. Konkav kiremitleri öncelikle ebat farklılaştırarak Yunanlılar sonrasında daha küçük ve yuvarlak ebatlarda üreterek Romalılar geliştirmiştir. Bu gelişmeler sonucu kiremidin bilinen adı Yunan Kiremit olmuştur. Günümüzde kullanılan Osmanlı Kiremidine benzer şekilde ve yakın kalitede üretimi yapıldığı ve kullanıldığı görülmüştür.
Romalılar kiremitte ilk standart özellikleri getirmiştir. Yunan Kiremit ’inin Avrupa’ya ticaretinin yapılması, tanıtılması ve kullanılmasında Romalılar önemli rol almıştır. Anadolu’da da pişmiş tuğla ve kiremit kullanımının Avrupa’ya paralel zamanlarda olduğu görülmektedir. M.Ö. 4. Yüzyılda Lidyalılar pişmiş ürünlerin üretim ve kullanımını Anadolu’da gerçekleştirilmiştir.
–
Anadolu’da kiremidin üretimi ve geliştirilmesi ile ilgili en önemli dönemler Osmanlı ile yaşanmıştır. Konkav ve küçük ebatlı Osmanlı kiremit üretilmiştir. Anadolu’da ilk kiremit standardı uygulanarak Osmanlı kiremit üretilmiş yaygınlaşması için kullanımı zorunlu hale getirilmiştir.
Sanayi Devrimine kadar kiremit büyük değişimler yaşamamıştır.18. ve 19. Yüzyıllar da buharlı makinelerin kullanılması ile endüstriyel üretime geçilmiştir. Endüstriyel gelişim hammadde hazırlama, pres gelişimleri ve ürünlerin pişirilmesi için farklı tip fırınların kullanılmasıyla devam etmiştir. Özellikle fırınların kullanılması (Hoffman ve Tünel Tip) ile üretim verimliliğini artırmış ve maliyet avantajı yaratmıştır. Uzun ömürlü ve kolay ulaşılabilen yapı malzemesi olan kiremit kullanımı oldukça artmıştır.
Türkiye’de Cumhuriyetin ilk yıllarında ihtiyaç duyulan temel inşaat malzemelerinden biri kiremit ve tuğla olmuştur. Savaş sırasında yıkılıp-yıkılan kentlerin bir an önce imar edilebilmesi ve bu malzemelerin sağlanması için Kiremit ve Tuğla fabrikalarının kurulması gerekmiştir. Eskişehir kiremit ve tuğla üretimi için en ideal yerlerden biridir. Çünkü toprağı kiremit ve tuğla üretimine uygun ve demiryolu taşımacılığında avantajlara sahiptir. 1927 yılında Marsilya tipi kiremit üretimini Eskişehir’de gerçekleştirilmiştir. Günümüzde kil kiremit ve tuğla üretimi halen Eskişehir, Çorum, Manisa, Kütahya ağırlıklı olmak üzere çeşitli üretim tesislerinde devam etmektedir.
Günümüzde Kiremit Üretimi
Çatı kaplama malzemesi olarak kil ve agrega esaslı kiremitler çok tercih edilmektedir.
M.Ö. 4. yüzyılda Korintlerin ürettiği ilk kiremitler yüzyıllar boyu gelişmiş ve günümüz teknolojisi ile üretilen son halini almıştır. En üst kalitede üretilen kil kiremitler, mikrokil teknolojisi kullanılarak 500 mikron altına öğütülen kil veya killi hammadde karışımının, su ilavesi ile homojen bir karışım haline getirilmesi yoluyla otomatik preslerde şekillendirilip ve otomatik kurutulduktan sonra uygun sıcaklıkta otomatik tünel fırınlarda doğalgazla pişirilmesi ile elde edilir. Kil kiremitler doğal ve dayanıklı malzeme tercih edenler tarafından tercih edilmektedir.
Agrega esaslı kiremitler ilk olarak 19. Yüzyılda Almanya’nın Bavyera bölgesinde üretilmeye başlanmıştır. Kum, su, çimento, agrega ve doğal renk pigmenti ile oluşturulan hammadde karışımının kalıplar üzerine preslenmesiyle üretilir. Kiremit yüzey rengi, çift kat renklendirme teknolojisi ve hammadde karışımına eklenen pigmentlerle iç bünyesinin de renklendirilmesi sayesinde uzun ömürlü renk dayanımına sahiptir. Renklendirme işlemi tamamlanan kiremitlerin belirli ısıda kürlenmesi tamamlanır. Agrega esaslı kiremitler farklı renk ve modeldeki kiremit çeşitleriyle alternatif çatı kaplama malzemesi sunmaktadır. Türkiye’de de farklı şehirlerde üretim tesisleri bulunan agrega kiremitler son yıllarda özellikle tercih edilmektedir.
Kil Kiremit Teknik Özellikleri
Kil kiremitler TS EN 1304 Standardına göre yan ve üst kenarından kenetlenebilen kiremitlerdir. TS EN-1304 Kiremit Standardı’nda belirtilen TS EN-538 eğilme mukavemeti testine göre bir kiremidin 120 kgf dayanıklılığa sahip olması gerekir. Bu dayanıklılık, çatıdaki yüklere karşı gerekli, ama çoğu zaman yeterli değildir. Mikronize hammadde teknolojisi kullanılarak üretilen kiremitler, kiremit tipine göre standardın çok üzerine çıkabilen eğilme mukavemetlerine sahiptir. Bu teknoloji ile üretilen kiremitler pürüzsüz yüzey, sağlamlık, su sızdırmazlık, dona dayanıklılık ve kireç patlamayan kiremit olarak karakterize edilir.
Ülkemizde kil kiremit üretimi Alaturka kiremiti ile başlamış olup yeni ürünlerin araştırılması ve yeni tasarımların yapılması ile Marsilya ve şekilli modelleri de üretilmeye ve kullanılmaya başlanmıştır. Genellikle Marsilya tipi kiremit tercih edilmektedir. Çatının göründüğü bireysel konutlarda şekilli kiremit tercihi ön plana çıkmaktadır.
Marsilya Kiremit Tipi
Teknik Özellikler
| Boyutları | 24 x 41 cm (± %2) |
| Ağırlık | 2950 gr |
| Sarfiyat | 15 adet / m2 |
| Mukavemet | 300 kgf |
Beton Kiremit Teknik Özellikleri
Farklı renkte çatıların tasarlanması ile beton kiremit ihtiyacı doğmuştur. Agrega esaslı kiremitler yapısı gereği üretim sonrasında 28 gün kürlenme ihtiyacı duymaktadır. Mukavemet değerleri 200 – 208 kgf arasında değişmektedir. İki farklı şekil tasarımıyla üretilen beton kiremitler genellikle bireysel konutlarda tercih edilmektedir.
| RENK | TÜRK KAHVESİ, ANTRASİT GRİ, BAKIR KIRMIZI, DOĞA YEŞİLİ, DENİZ MAVİSİ |
| YÜZEY | ÇİFT KAT YÜZEY KAPLAMA TEKNOLOJİSİ İLE PÜRÜZSÜZ YÜZEY |
| BOYUTLAR | 420 x 330m |
| m2 SARFİYAT | 10 adet / m2 |
| AĞIRLIK | 4,3 kg |
| m2 AĞIRLIĞI | 43 kg |
| MEKANİK DİRENÇ (EĞİLME DAYANIMI MİN kgf) | 204 kgf |
| LATA TESPİT ARALIĞI | 340 mm |
| ÇİVİ TESPİT DELİĞİ | 4 mm |
İletişim için Çatıder